Mechanizmy godzenia ról – dlaczego warto?

Joanna Kotzian

Pracodawcy stoją często na stanowisku, że zachowanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym
i prywatnym to wyłącznie sprawa pracownika. Doświadczenia firm wskazują jednak wyraźnie, że inwestycje w kulturę sprzyjającą godzeniu ról przeciwdziałają różnym negatywnym zjawiskom w miejscu pracy, przekładają się na poziom zaangażowania, są ważnym narzędziem przyciągania i utrzymania pracowników, a pośrednio wpływają także na zyski przedsiębiorstwa.

Równowaga pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym jest w Polsce towarem deficytowym. Z danych Eurostatu wynika, że pracujemy przeciętnie 40 godzin i 42 minuty tygodniowo. Dla porównania, statystyczny Europejczyk pracuje tylko 37 godzin i 10 minut. Z trudnościami w godzeniu życia zawodowego i osobistego boryka się znaczna część osób zatrudnionych w polskich przedsiębiorstwach. Blisko 80% pracowników uważa, że zbyt dużo czasu poświęca na pracę, ponad połowa deklaruje, że dopasowanie czasu pracy do obowiązków rodzinnych przychodzi im z trudnością, zaś 43,7% ma problemy z jego dopasowaniem do opieki nad dziećmi, a 33,2% - do opieki nad starszymi członkami rodziny.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Długotrwałe poczucie braku równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym może prowadzić do nadmiernego stresu, pracoholizmu, pogorszenia stanu zdrowia, konfliktów w pracy i w rodzinie oraz spadku poczucia własnej wartości. Z badań wynika, że zaburzony work-life balance 12-krotnie zwiększa ryzyko wypalenia zawodowego i 3-krotnie podnosi ryzyko wystąpienia stanów depresyjnych. Nie pozostaje także bez wpływu na jakość naszej pracy.

UWAGA

Przeciążony pracownik z trudem realizuje swoje zadania, pracuje z mniejszym zaangażowaniem, traci motywację do pracy, popada w konflikty z kolegami i klientami, częściej choruje, czego efektem jest podwyższona absencja chorobowa. Ostatecznie zwykle decyduje się na zmianę zatrudnienia i firma traci wartościowego członka zespołu.

Tabela 1. Negatywne konsekwencje braku równowagi między pracą i życiem rodzinnym
Dla organizacji	Dla pracowników i ich rodzin
absencja chorobowa, mniejsze zaangażowanie w pracę, niższy poziom motywacji, niższy poziom koncentracji w pracy, obniżona produktywność, mniejsza kreatywność i innowacyjność, zła atmosfera w zespole, gorsze relacje z klientami i częstsza ich utrata, wysoki poziom fluktuacji, obniżona zdolność przyciągania pracowników, niższa skłonność byłych i obecnych pracowników do polecania firmy jako pracodawcy, negatywne opinie o firmie jako pracodawcy (kryzysy wizerunkowe).	stres, pogorszenie stanu zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, konflikty w rodzinie, gorsza opieka nad dziećmi, rozwody, alkoholizm, narkomania uzależnienie od nikotyny, zaburzenia łaknienia, spadek własnej wartości jako pracownika, brak poczucia bezpieczeństwa rodzinnego i bezpieczeństwa pracy.

Opracowanie własne na podstawie: Borkowska S., „O równowagę między pracą i życiem: Unia Europejska-Polska” /w:/ Borkowska S., „Programy praca-życie a efektywność firm”, IPiSS, Warszawa 2003.

Monitorowanie satysfakcji z pracy, wprowadzanie odpowiednich zmian o charakterze systemowym a także wspieranie pracowników poprzez wdrażanie całych programów lub choćby wybranych narzędzi czy mechanizmów godzenia ról pełni zatem w firmach istotną funkcję profilaktyczną.

By łatwiej było przyciągnąć i utrzymać

Ostatnie lata przyniosły wyraźną zmianę postaw i oczekiwań pracowników. Pięcie się po szczeblach kariery przestaje być dla nich atrakcyjną perspektywą, jeśli wiąże się z koniecznością nadmiernego zaangażowania w obowiązki zawodowe. Z badania przeprowadzonego przez firmę Accenture wynika, że dla 56% pracowników sukces zawodowy jest równoznaczny z możliwością utrzymania work-life balance. Dopiero na kolejnych miejscach znalazły się takie jego wyznaczniki jak pieniądze, uznanie czy autonomia. W tym samym badaniu aż 52% respondentów przyznało, że zdarzyło im się odrzucić ofertę pracy z obawy, że nowe zatrudnienie wpłynie negatywnie na ich równowagę pomiędzy życiem zawodowym i osobistym. Nie wystarczy już zatem ludzi rozwijać i atrakcyjnie wynagradzać.

UWAGA

Chcąc przyciągnąć kandydatów i utrzymać pracowników, pracodawcy są zmuszeni poszukiwać narzędzi kształtujących nowoczesne i dostosowane do ich potrzeb środowisko pracy, charakteryzujące się większą elastycznością i oferujące dostęp do różnych mechanizmów godzenia ról, takich jak praca zdalna czy ruchomy czas pracy.

Nie dotyczy to wyłącznie stanowisk specjalistycznych i menedżerskich. O pracowników konkurują już także pracodawcy oferujący zatrudnienie na stanowiskach wykonawczych w firmach produkcyjnych czy sieciach handlowych. W ich ofercie coraz częściej pojawiają się elementy wspierające godzenie ról, takie jak akcje zdrowotne czy wyprawki szkolne dla dzieci pracowników.

Coraz większego znaczenia nabiera reputacja firmy. Wizerunek pracodawcy z wyboru może znacząco obniżyć koszty rekrutacji, zwłaszcza w sytuacji, gdy najskuteczniejszym źródłem kandydatów stają się rekomendacje pracowników.

UWAGA

Badania dowodzą, że równowaga pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym zwiększa skłonność pracowników do polecania miejsca pracy oraz przekłada się na poczucie dumy z pracy w firmie. Nie bez powodu firmy stosujące dobre praktyki w tym zakresie chętnie informują o tym kandydatów.

W kierunku zysku

Kultura sprzyjająca zachowaniu równowagi między życiem zawodowym i osobistym jest źródłem wymiernych korzyści ekonomicznych. Najczęściej w tym kontekście wskazuje się na oszczędności wynikające z obniżenia absencji chorobowej i fluktuacji kadr oraz na niższe koszty rekrutacji. Dużo uwagi poświęca się także związkom pomiędzy work-life balance i zaangażowaniem, które ma znaczący wpływ na produktywność i innowacyjność przedsiębiorstw. W Stanach Zjednoczonych wskaźnik zaangażowania bywa nawet wykorzystywany jako kryterium wyceny spółek giełdowych lub element systemu informacji zarządczej.

Rys. 1. Korzyści odnoszone przez pracodawcę z praktyk wspierających utrzymanie równowagi między życiem zawodowym i prywatnym.

PRACODAWCA_Mechanizmy godzenia Dlaczego warto2.png

Źródło: The Role of Work – Life Balance Practices in Order to Improve Organizational Performance, Ioan Lazar, Codruta Osoian, Patricia Ratiu, European Research Studies, Volume XIII, Issue (1), 2010.

D. Clutterbuck jest autorem koncepcji łańcucha korzyści wynikających z wprowadzenia równowagi praca – rodzina w przedsiębiorstwie, które mają wpływ na zysk przedsiębiorstwa. Punktem wyjścia w tym łańcuchu jest kultura sprzyjająca zachowaniu równowagi między życiem zawodowym i osobistym, która ma wpływ na dobro i zadowolenie pracowników. Zadowolenie pracowników przekłada się na większą zdolność firmy do utrzymania ludzi oraz na zadowolenie klientów. Zdolność do utrzymania ludzi przekłada się na mniejsze koszty pracy, a zadowolenie klientów na utrzymanie poziomu sprzedaży. Z kolei dobro pracowników prowadzi do większej produktywności i kreatywności w zespole, a te przekładają się na wyższą efektywność procesów ekonomicznych.

Rys. 2. Łańcuch skutków wprowadzenia równowagi praca – życie (rodzina)

PRACODAWCA_Mechanizmy godzenia Dlaczego warto3.png

Źródło: D. Clutterbuck, Równowaga między życiem zawodowym a osobistym. Przewodnik dla specjalistów do spraw personalnych, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005.

Trudno jest oszacować wszystkie oszczędności i korzyści wynikającego z wdrożenia działań wspierających godzenie ról. Część z nich – tak jak poziom fluktuacji czy absencji – można sprowadzić do liczb, inne – jak wzrost kreatywności zespołu - może być trudno. Nie ulega jednak wątpliwości, że działania te są dla pracodawcy opłacalne.