Kiedy należy udzielić pracownikowi urlopu wychowawczego?

Urlop wychowawczy jest to niepłatny urlop udzielany pracownikowi (matce, ojcu lub opiekunom dziecka), w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem pod warunkiem, że osoba wnioskująca o ten urlop jest zatrudniona co najmniej 6 miesięcy (z uwzględnieniem poprzednich okresów zatrudnienia). Pisemny wiosek o urlop składa się do pracodawcy nie później niż 21 dni przed udzieleniem urlopu i taki wniosek można wycofać co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem urlopu. Wniosek wiąże pracodawcę.

Wymiar urlopu

Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy i udzielany jest na wniosek pracownika na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Rodzicom lub opiekunom dziecka niepełnosprawnego przysługuje ponadto dodatkowy urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, do ukończenia przez nie 18. roku życia.

Zasady korzystania

Urlop wychowawczy przysługuje łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Wówczas łączny wymiar urlopu wychowawczego nie może przekraczać 36 miesięcy. Jednak każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru 36 miesięcy. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka, a więc żaden z rodziców lub opiekunów dziecka nie może scedować przysługującego mu miesiąca na rzecz drugiego rodzica lub opiekuna. 

Jedynie wyjątkowo z maksymalnego wymiaru 36 miesięcy urlopu wychowawczego skorzystać może tylko jeden rodzic lub opiekun dziecka, jeśli drugi rodzic (opiekun) nie żyje lub gdy nie przysługuje mu władza rodzicielska, został jej pozbawiony albo gdy uległa ona ograniczeniu lub zawieszeniu.
Urlop wychowawczy można wykorzystać od razu w całości lub w maksymalnie 5 częściach o dowolnej długości.

W takcie urlopu wychowawczego pracownik może pracować u swojego lub innego pracodawcy albo podjąć naukę, jeśli nie przeszkadza to w sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem.
Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego w każdym czasie za zgodą pracodawcy, a bez takiej zgody może wrócić do pracy, jeżeli zawiadomi o tym pracodawcę najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. Wraca wówczas na dotychczasowe stanowisko, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisko równorzędne lub na inne odpowiadające jego kwalifikacjom, za wynagrodzeniem nie niższym niż miał przed pójściem na urlop. 

Ochrona zatrudnienia

W czasie urlopu wychowawczego pracownik jest ochroniony przed wypowiedzeniem i przed rozwiązaniem umowy o pracę, dotyczy to także pracowników korzystających z obniżonego wymiaru czasu pracy, ale nie dłużej niż przez łączny okres 12 miesięcy. Ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę nie obowiązuje w razie upadłości lub likwidacji pracodawcy, ani gdy zajdą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Ochrona jest jednak wyłączona w przypadku urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące, jeśli wypowiedzenie jest dokonywane przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracowników na podstawie ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych. Co ważne, wyłączenie ochrony dotyczy nie tylko zwolnień grupowych, ale również zwolnień indywidualnych dokonywanych w trybie ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych.

Podstawa prawna:

• art. 186, art. 1862, art. 1863, art. 1864,  art. 1865 i art. 1868 Kodeksu pracy,
• art. 5, art. 10 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1474).